Dự án tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng với quy mô hơn 200.000 tỷ đồng đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận, khi Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét chủ trương đầu tư vào ngày 10/2 vừa qua. Đây không chỉ là một công trình hạ tầng giao thông quan trọng, mà còn là động lực phát triển kinh tế – xã hội, tạo kết nối chiến lược giữa các khu vực kinh tế trọng điểm của miền Bắc.
Mục tiêu chiến lược của dự án
Dự án hướng tới việc xây dựng một tuyến đường sắt mới, hiện đại, đồng bộ, đáp ứng nhu cầu vận tải nội địa và liên vận quốc tế giữa Việt Nam – Trung Quốc. Bên cạnh việc nâng cao năng lực vận chuyển hàng hóa và hành khách, tuyến đường sắt này còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đồng thời hỗ trợ bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Việc kết nối ba trung tâm kinh tế lớn là Lào Cai, Hà Nội và Hải Phòng thông qua một tuyến đường sắt hiện đại sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn, giúp lưu thông hàng hóa giữa các khu vực được nhanh chóng, thuận tiện hơn. Đặc biệt, tuyến này sẽ gắn kết chặt chẽ với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và các tuyến giao thông quan trọng khác, giúp tối ưu hóa hệ thống vận tải và giảm tải cho đường bộ.
Quy mô đầu tư và các thông số kỹ thuật
Dự án có tổng chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km, với ba tuyến nhánh dài 27,9 km, đi qua 9 tỉnh, thành phố gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng.
Được thiết kế theo tiêu chuẩn hiện đại, tuyến đường sắt sẽ sử dụng khổ ray 1.435 mm, chạy trên đường đơn, điện khí hóa, có khả năng vận chuyển cả hành khách và hàng hóa. Tốc độ thiết kế trên tuyến chính đạt 160 km/h, đoạn đi qua khu vực Hà Nội là 120 km/h, còn các tuyến nhánh có tốc độ tối đa 80 km/h.
Tổng diện tích đất dự kiến sử dụng lên tới 2.632 ha, với tổng mức đầu tư ước tính khoảng 203.231 tỷ đồng (tương đương 8,369 tỷ USD). Chính phủ đặt mục tiêu cơ bản hoàn thành dự án vào năm 2030, một cột mốc quan trọng đánh dấu bước phát triển mới của hệ thống đường sắt Việt Nam.
Những điểm nhấn quan trọng trong quá trình thẩm định
Ủy ban Kinh tế (UBKT) của Quốc hội đã có những đánh giá kỹ lưỡng về dự án và thống nhất sự cần thiết phải triển khai, dựa trên cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn. Dự án được xác định là phù hợp với Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, cũng như các quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh liên quan.
Tuy nhiên, UBKT cũng yêu cầu Chính phủ làm rõ hơn về sự phù hợp của dự án với Quy hoạch sử dụng đất quốc gia và các địa phương có tuyến đường đi qua, đặc biệt là vấn đề khoanh vùng đất đai và giải phóng mặt bằng.
Một vấn đề quan trọng khác là công nghệ và vận hành tuyến đường sắt sau khi hoàn thành. UBKT nhấn mạnh rằng cần có phương án rõ ràng để đảm bảo tính chủ động trong công nghệ, tránh phụ thuộc quá nhiều vào nước ngoài. Việc đảm bảo dự án đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng, phục vụ cả mục đích dân sự lẫn quốc phòng – an ninh cũng được đặt ra như một tiêu chí quan trọng.
Hướng tuyến và phương án bố trí các ga
Dự án dự kiến bám theo trục đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai và Hà Nội – Hải Phòng để tối ưu hóa quỹ đất, giảm thiểu chi phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Điều này giúp hạn chế tình trạng đất xen kẹp giữa tuyến đường sắt và đường bộ cao tốc, tránh gây khó khăn trong quản lý sử dụng đất.
Toàn tuyến sẽ có 18 ga (gồm 3 ga lập tàu và 15 ga hỗn hợp), cùng 13 trạm tác nghiệp kỹ thuật để phục vụ vận hành tàu. Một số ý kiến đề nghị mở rộng quy mô các ga như Lào Cai, Bảo Thắng và bố trí ga Yên Viên sao cho phù hợp với quy hoạch đô thị của địa phương, nhằm tối ưu hóa lợi ích khai thác tuyến đường.
Những thách thức cần lưu ý
Dự án có quy mô rất lớn, yêu cầu kỹ thuật cao và thời gian thực hiện kéo dài, tiềm ẩn nhiều rủi ro về tiến độ và chi phí. UBKT nhấn mạnh rằng cần rút kinh nghiệm từ các dự án hạ tầng trước đây, đặc biệt là tình trạng chậm trễ, đội vốn do công tác chuẩn bị đầu tư chưa kỹ lưỡng. Việc lập phương án tài chính khả thi và có giải pháp cụ thể để quản lý rủi ro là điều kiện tiên quyết để đảm bảo thành công của dự án.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đề xuất áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ thực hiện, tương tự như các chính sách đã áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. UBKT cơ bản đồng thuận với 15 chính sách đặc thù tại Nghị quyết số 172/2024/QH15, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình triển khai dự án.
Tầm quan trọng của dự án đối với sự phát triển đất nước
Dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng không chỉ là một tuyến giao thông quan trọng mà còn là động lực phát triển kinh tế, kết nối các trung tâm công nghiệp, thương mại lớn với hệ thống cảng biển quốc tế.
Với sự kết nối giữa vùng biên giới phía Bắc với thủ đô Hà Nội và cảng biển Hải Phòng, tuyến đường này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất nhập khẩu hàng hóa, thúc đẩy hợp tác kinh tế với Trung Quốc và các nước trong khu vực. Đồng thời, nó cũng góp phần quan trọng vào chiến lược phát triển hệ thống đường sắt Việt Nam trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Việc đầu tư một tuyến đường sắt hiện đại không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp giảm tải cho đường bộ, hạn chế ô nhiễm môi trường, thúc đẩy giao thông bền vững. Đây là một bước đi quan trọng trong chiến lược phát triển hạ tầng giao thông của Việt Nam trong những thập kỷ tới.
Kết luận
Tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng là một dự án mang tính chiến lược dài hạn, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế của Việt Nam. Với quy mô đầu tư lớn, công nghệ hiện đại và những chính sách đặc thù hỗ trợ, dự án hứa hẹn sẽ tạo ra một bước đột phá trong hệ thống hạ tầng giao thông quốc gia.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đề ra, Chính phủ và các cơ quan liên quan cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đảm bảo tính khả thi, hiệu quả kinh tế và quản lý rủi ro chặt chẽ trong suốt quá trình thực hiện. Nếu được triển khai đúng kế hoạch, tuyến đường sắt này sẽ trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của toàn bộ khu vực phía Bắc và cả nền kinh tế Việt Nam trong tương lai.
Nguồn: cafef.vn
